1.Việt Nam trên bản đồ công nghiệp bán dẫn toàn cầu

Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc, Việt Nam đã nổi lên như một trung tâm sản xuất quan trọng cho các tập đoàn như Samsung và Foxconn. Tuy nhiên, để thu hút đầu tư vào các ngành công nghệ cao hơn, Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức về thiếu hụt lao động có kỹ năng và nguồn cung cấp điện ổn định. Để giải quyết vấn đề này, chính phủ đang xem xét các ưu đãi đặc biệt về thuế và phí, đồng thời phát triển quỹ hỗ trợ đầu tư nhằm thu hút các dự án công nghệ cao. 

2. Mục tiêu và tầm nhìn đến 2050

Chính phủ Việt Nam đã ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030 và tầm nhìn 2050, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghiệp bán dẫn hàng đầu thế giới. Chiến lược này được triển khai qua ba giai đoạn chính:

Giai đoạn 1 (2024 – 2030): Tập trung thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có chọn lọc, hình thành ít nhất 100 doanh nghiệp thiết kế vi mạch, xây dựng 1 nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ và 10 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn. Mục tiêu doanh thu công nghiệp bán dẫn đạt trên 25 tỷ USD/năm, với giá trị gia tăng tại Việt Nam từ 10 – 15%. Đồng thời, quy mô nhân lực ngành dự kiến đạt trên 50.000 kỹ sư và cử nhân, đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành. 

Giai đoạn 2 (2030 – 2040): Phát triển công nghiệp bán dẫn kết hợp giữa tự cường và FDI, với mục tiêu hình thành ít nhất 200 doanh nghiệp thiết kế, xây dựng thêm 2 nhà máy chế tạo chip và 15 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn. Doanh thu ngành dự kiến đạt trên 50 tỷ USD/năm, với giá trị gia tăng từ 15 – 20%. Nhân lực ngành dự kiến tăng lên trên 100.000 kỹ sư và cử nhân, đảm bảo cơ cấu và số lượng phù hợp với nhu cầu phát triển. 

Giai đoạn 3 (2040 – 2050): Mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghiệp bán dẫn và điện tử, làm chủ công nghệ nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này. Dự kiến sẽ có ít nhất 300 doanh nghiệp thiết kế, 3 nhà máy chế tạo chip và 20 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn. Doanh thu ngành dự kiến đạt trên 100 tỷ USD/năm, với giá trị gia tăng từ 20 – 25%. Hệ sinh thái công nghiệp bán dẫn sẽ được hoàn thiện, tự chủ và có năng lực dẫn đầu ở một số công đoạn, phân khúc của chuỗi sản xuất. 

Chiến lược này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, đồng thời phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hạ tầng công nghiệp hiện đại, đáp ứng yêu cầu của ngành công nghiệp bán dẫn trong tương lai.

3.Đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn- Giải pháp bền 

Để giải quyết vấn đề thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong ngành công nghiệp bán dẫn, Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên vào năm 2030. Cụ thể, chương trình đào tạo bao gồm:

• 15.000 nhân lực trong công đoạn thiết kế vi mạch: Phục vụ cho việc nghiên cứu và phát triển các sản phẩm bán dẫn tiên tiến.
• 35.000 nhân lực trong công đoạn sản xuất, đóng gói, kiểm thử và các công đoạn khác: Đảm bảo quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam đang triển khai các chương trình hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Samsung và Qualcomm. Những hợp tác này nhằm cung cấp các khóa đào tạo chuyên sâu, đồng thời đầu tư mạnh vào các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D). Chính phủ cũng đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác với Hoa Kỳ và triển khai các chương trình trong khuôn khổ Quỹ Đổi mới sáng tạo và An ninh Công nghệ (ITSI) để phát triển hệ sinh thái và nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn. 

Ngoài ra, Việt Nam đang đầu tư vào hạ tầng và cơ sở vật chất phục vụ đào tạo. Cụ thể, ngân sách trung ương sẽ hỗ trợ đầu tư trang thiết bị, phần mềm bản quyền để hình thành, nâng cấp và hiện đại hóa các phòng thí nghiệm bán dẫn. Dự kiến sẽ có 4 phòng thí nghiệm bán dẫn dùng chung cấp quốc gia và các phòng thí nghiệm cấp cơ sở tại khoảng 18 trường đại học công lập trên cả nước. 

Việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực bán dẫn không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn thu hút các “ông lớn” công nghệ đầu tư vào Việt Nam, góp phần đưa đất nước trở thành trung tâm công nghiệp bán dẫn hàng đầu khu vực.

4.Lợi thế chiến lược của Việt Nam trong ngành bán dẫn

Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến chiến lược trong ngành công nghiệp bán dẫn, nhờ vào những lợi thế sau:

a. Trữ lượng đất hiếm dồi dào

Theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Việt Nam sở hữu khoảng 22 triệu tấn đất hiếm, chiếm 18,9% trữ lượng toàn cầu, đứng thứ hai thế giới sau Trung Quốc. Đất hiếm là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất chất bán dẫn và các công nghệ cao khác. 

b. Vị trí địa lý chiến lược

Nằm ở trung tâm khu vực châu Á – Thái Bình Dương, Việt Nam có vị trí thuận lợi trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc đã biến Việt Nam thành trung tâm sản xuất quan trọng cho các tập đoàn như Samsung và Foxconn.

c. Môi trường đầu tư hấp dẫn

Chính phủ Việt Nam cam kết hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp bán dẫn thông qua các chính sách ưu đãi và cải thiện cơ sở hạ tầng:

• Chính sách ưu đãi thuế: Xem xét các ưu đãi đặc biệt về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu và xuất khẩu, cùng với việc phát triển quỹ hỗ trợ đầu tư để thu hút các dự án công nghệ cao. 
• Phát triển cơ sở hạ tầng: Tập trung nâng cấp hạ tầng công nghệ, điện, nước, giao thông và logistics để đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư trong lĩnh vực bán dẫn. 

Với những lợi thế này, Việt Nam đang tích cực thu hút đầu tư và phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ cao trong khu vực.

5. Thách thức và Giải pháp cho Ngành Công nghiệp Bán Dẫn tại Việt Nam

Dù có nhiều lợi thế và tiềm năng phát triển, ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam vẫn đối diện với một số thách thức đáng kể. Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ bán dẫn hàng đầu khu vực vào năm 2050, Việt Nam cần giải quyết các vấn đề sau:

Thách thức

a. Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao

• Việt Nam hiện có khoảng 6.000 kỹ sư thiết kế vi mạch và 6.000 kỹ sư đóng gói, kiểm thử, con số này còn quá nhỏ so với nhu cầu thực tế của ngành. 
• Các kỹ sư bán dẫn tại Việt Nam chủ yếu tập trung vào thiết kế vi mạch (design) trong khi các khâu quan trọng khác như sản xuất, đóng gói, kiểm thử, vật liệu bán dẫn lại thiếu hụt nghiêm trọng.

b. Cơ sở hạ tầng và hệ sinh thái công nghiệp chưa đồng bộ

• Hiện tại, Việt Nam chỉ có một số nhà máy đóng gói, kiểm thử của Intel và Amkor, nhưng chưa có nhà máy chế tạo chip bán dẫn (fabrication plant – fab). (Nikkei Asia)
• Chuỗi cung ứng linh kiện, nguyên vật liệu cho ngành bán dẫn chưa hoàn chỉnh, vẫn phụ thuộc vào các quốc gia khác như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan.

c. Cạnh tranh gay gắt với các cường quốc công nghệ

• Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan đều đang đầu tư mạnh vào ngành bán dẫn với các gói hỗ trợ hàng tỷ USD.
• Việt Nam cần có chính sách đủ hấp dẫn để thu hút các tập đoàn hàng đầu như TSMC, Samsung, Intel, Qualcomm vào đầu tư mạnh mẽ hơn.

Để giải quyết các thách thức trong phát triển công nghệ, Chính phủ Việt Nam đang triển khai nhiều biện pháp quan trọng:

a. Hợp tác với các trường đại học và doanh nghiệp quốc tế:

• Thúc đẩy hợp tác nghiên cứu và đào tạo: Chính phủ khuyến khích hợp tác giữa doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục đại học, nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các hoạt động hợp tác bao gồm tiếp nhận sinh viên thực tập, tài trợ cho các hoạt động đào tạo và nghiên cứu chung. 
• Hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học: Bộ Khoa học và Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các thỏa thuận hợp tác quốc tế, tập trung vào các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, vi mạch bán dẫn, chuyển đổi số và phát triển bền vững. 

b. Phát triển các khu công nghệ cao:

• Thu hút đầu tư vào khu công nghệ cao: Chính phủ đã ban hành các chính sách ưu đãi và cải cách hành chính để thu hút đầu tư vào các khu công nghệ cao, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp công nghệ hoạt động. Việc bổ sung các quy định mang tính đột phá trong Luật Thủ đô (sửa đổi) giúp Hà Nội có nhiều đặc quyền phát triển khu công nghệ cao.

• Tăng cường hạ tầng cho khoa học và công nghệ: Chính phủ cam kết đầu tư vào hạ tầng khoa học và công nghệ, bao gồm việc xây dựng cơ sở vật chất hiện đại và hỗ trợ các dự án nghiên cứu phát triển. 

c. Thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ hàng đầu:

• Chính sách ưu đãi và cải cách hành chính: Chính phủ Việt Nam đã và đang triển khai các chính sách ưu đãi đặc biệt và cải cách hành chính để thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ hàng đầu. Nhiều tập đoàn công nghệ lớn như Qualcomm, Google, Meta đã có kế hoạch chuyển dịch chuỗi cung ứng sang Việt Nam và phát triển các trung tâm nghiên cứu tại đây.

• Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ cao: Chính phủ Việt Nam đã ký kết nhiều biên bản ghi nhớ với các tập đoàn công nghệ hàng đầu của Hoa Kỳ về hợp tác trong các lĩnh vực năng lượng, trí tuệ nhân tạo và trung tâm dữ liệu, nhằm thúc đẩy phát triển công nghệ cao tại Việt Nam.

6. Kết luận

Với chiến lược rõ ràng, tầm nhìn dài hạn và sự đầu tư mạnh mẽ vào nguồn nhân lực, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu. Đây là thời điểm quan trọng để các nhà đầu tư tham gia và khai thác tiềm năng to lớn của thị trường này. Với sự đồng hành của Chính phủ và doanh nghiệp, Việt Nam không chỉ là điểm đến hấp dẫn mà còn có thể trở thành trung tâm công nghệ bán dẫn hàng đầu khu vực trong tương lai gần.